Krzyki, płacz, wyrywanie przedmiotów z rąk – to nierzadkie sytuacje, z którymi mierzy się wielu rodziców i opiekunów. Obserwując dzieci podczas wspólnej zabawy – na placu zabaw, w przedszkolnej sali czy w domowym zaciszu – łatwo zauważyć, że wiele konfliktów rozpoczyna się od sporu o zabawkę. Czy trzeba się martwić, jeśli dziecko nie dzieli się zabawkami? A może wręcz przeciwnie?
Dziecko nie chce się dzielić ‒ ma do tego prawo!
Czasem przez uprzejmość wręcz zmuszamy dzieci do dzielenia się ich własnością. Na przykład na placu zabaw, kiedy obce sobie dzieci korzystają z jednej piaskownicy. Tymczasem na pewnym etapie rozwoju (mniej więcej pomiędzy 2. a 5. rokiem życia) dzieci posiadają ogromną potrzebę autonomii. To jedna z najważniejszych potrzeb psychologicznych kilkulatka, która wyraża się między innymi w chęci bycia samodzielnym, ale nie tylko. Przejawia się także w tym, że dziecko pragnie samo decydować o swojej własności (np. zabawkach) i mieć nad nią kontrolę. Dodajmy do tego fakt, że mały człowiek ‒ pomiędzy 18. a 36. miesiącem życia ‒ boi się, że utraci daną rzecz na zawsze. Nie rozumie idei pożyczania, dawania na chwilę. Dla niego oddanie komuś cennej zabawki to zagrożenie granic. Teraz łatwiej nam zrozumieć dziecięcą niechęć do dzielenia się, prawda?
Co w takim razie robić w sytuacji konfliktu na placu zabaw, w grupie rówieśniczej czy w relacjach między rodzeństwem? Jak nauczyć dziecko dzielenia się z innymi?
Dziecko nie chce się dzielić zabawkami ‒ co mogę zrobić jako rodzic?
Zacznijmy od tego, czego nie powinniśmy robić, czyli zmuszać. Możemy zachęcać dziecko do podzielenia się, ale ostatecznie naszym zadaniem jest uszanować jego decyzję. Jeśli dana rzecz jest dla niego szczególnie ważna albo po prostu w danej chwili nie ma ochoty nikomu jej pożyczać ‒ w porządku, ma do tego prawo.
Pomyślmy, jak sami zareagowalibyśmy na perspektywę pożyczenia ważnej dla nas rzeczy obcej osobie. Bez gwarancji, że wróci do nas w nienaruszonym stanie…
Właściwe reakcje rodziców na niechęć dziecka do dzielenia się to:
- Akceptacja trudnych zachowań. To zrozumiałe, że dziecko reaguje płaczem lub krzykiem ‒ dopiero uczy się wyrażania swoich emocji. O tym, jak opanować złość u dziecka przeczytasz w innym tekście na naszym blogu.
- Zmiana narracji. Dzielenie się zabawkami przychodzi dziecku łatwiej, jeśli czuje, że ma wybór, a nie jest do tego zmuszane. („Co sądzisz o pożyczeniu chłopcu łopatki, gdy już skończysz się nią bawić?”).
- Wsparcie dziecka w odmowie, jeśli zdecyduje, że nie chce oddać swojej zabawki. Możesz wytłumaczyć drugiemu dziecku, że Twojemu synowi lub córce zależy na tym przedmiocie i zaproponować inną aktywność.
Gdy słyszysz z pokoju swoich dzieci: „Mamo, nie dam mu tego!”
Trudne bywa dzielenie się z obcymi dziećmi, ale także z bratem lub siostrą. Wiele konfliktów wśród rodzeństwa zaczyna się od sporu o zabawkę, którą akurat każde z nich chciało pobawić się w tej samej chwili.
W głowie rodzica może owszem pojawić się myśl: „No tak, następnym razem kupię dwie identyczne piłki”, ale zanim wydasz pieniądze na coś, co ‒ o dziwo ‒ może nie stanowić rozwiązania tego problemu, pozwól dzieciom, pomiędzy którymi zaistniał konflikt o zabawkę, samodzielnie rozwiązać problem. Obserwuj rozwój sytuacji i dopóki jest bezpiecznie (na przykład nie dochodzi do rękoczynów), nie ingeruj w nią. Umiejętność znajdowania kompromisów jest kolejną, której każde dziecko musi się nauczyć. Jeśli trzeba interweniować:
- zapytaj i postaraj się zrozumieć, w czym tkwi problem („Jak chcecie się bawić?”);
- zaproponuj swój udział w zabawie („Pogramy wspólnie?”);
- obróć sytuację w żart („Wyczarujemy drugą piłkę? Abrakadabra!”).
Modeluj sytuacje, w których Ty dzielisz się z dzieckiem swoimi rzeczami ‒ dawaj przykład, żeby w dziecku wypracowały się wzorce takich zachowań. Staraj się także nie wzmacniać rywalizacji pomiędzy rodzeństwem. Jeśli poczują, że muszą ze sobą walczyć, że któreś wygrywa, a któreś przegrywa, chęć dzielenia się ze sobą będzie jeszcze mniejsza.
Dzielenie się to tylko jedna z wielu sytuacji, w których dzieci uczą się współpracować z innymi. O tej niełatwej sztuce, która siłą rzeczy wynika z kontaktu z innymi osobami, przekonała się nieraz na swojej drodze Lama Lenka ‒ bohaterka serii książek dla dzieci z naszego wydawnictwa. Jej historie mogą nie tylko zainspirować Twoje dziecko do łatwego rozwiązywania konfliktów z innymi dziećmi, ale i wprowadzą wiele radości do Waszego domu!
